Vragen over Wikimedia en antwoorden

Vormingplus

• We zijn allemaal wel een beetje Faust, zei Geertivp onlangs in een artikel in De Standaard over de Wikipedianen die de lemma’s schrijven. Wat wordt daarmee bedoeld?

⇒ Faust is een Duitse sage van een geleerde die ongelukkig is met zijn leven en die amper sociale contacten zou hebben. Ik wil niet met die extreme vorm worden vergeleken, maar veel Wikipedianen houden er wel van om in alle rust en met veel geduld te werken aan een artikel, of anderzijds creatief bezig te zijn met kennis. Vele Wikipedianen overstijgen meerdere domeinen door gelijktijdig bezig te zijn met Wikipedia, fotografie op Wikimedia Commons, met taal op Wiktionary, of met Wikidata (het inventariseren van de wereld). Zij zijn heel dikwijls polyglot en zijn hogeropgeleid. Ze volgen jaarlijks één of meerdere internationale conferenties. Het zijn hechte gemeenschappen waardoor er toch veel sociaal contact is, online of offline.

• Wikipedia leeft exclusief van donaties van de gebruikers. Hoe groot is de druk om advertenties toe te laten?

⇒ De belangrijkste pijler van Wikipedia is neutraliteit en objectiviteit. Daarom zal er m.i. nooit reklame verschijnen op Wikipedia. De Wikimedia organisatie wil volledig onafhankelijk zijn en blijven. Daarom vraagt de organisatie een kleine jaarlijkse bijdrage aan alle lezers. Wikimedia België vraagt lidgeld maar actieve vrijwilligers die regelmatig een artikel bijwerken worden hiervan vrijgesteld. Overigens heeft de Wikimedia organisatie geen enkele invloed op de inhoud van artikels wegens dezelfde reden van neutraliteit.

• Journalist Joris Luyendijk gaf in De Standaard een pleidooi voor een “21e eeuwse benadering van informatie”, waarbij de journalist niet meer de “geheimtaal van de elite" moet gebruiken, maar zou moeten schrijven voor alle lagen van de bevolking. Hij ziet dit als een “bredere taakopvatting door journalisten [...], onontbeerlijk voor onze democratie.” Hoe staat u hier tegenover, en welke rol kan Wikipedia hierin spelen?

⇒ Wikipedia moet zeker geschreven worden in de taal van de man in de straat, maar moet ook aandacht hebben voor complexe (wetenschappelijke, politieke en culturele) problemen en mag af en toe wel moeilijk zijn. Maar de kernboodschap moet door iedereen kunnen worden begrepen. Daarom is het heel belangrijk om in de eerste paragraaf (of zin) al duidelijk te maken waarover het gaat. De inhoud van een artikel moet kunnen worden begrepen door een zestienjarige. Door alleen al de eerste paragraaf te lezen moet je kunnen beslissen of je de rest van de pagina ook nog moet doorworstelen.

• Hoe belangrijk is Wikipedia in tijden van ‘fake news’ en wantrouwen tegenover feitenkennis?

⇒ Feiten zijn uiterst belangrijk voor Wikipedia. Meer en meer artikels bevatten bron-verwijzingen. Wikipedia wordt niet van uit het niets geschreven. Het vertrekt altijd van de realiteit en de objectiviteit. Het is een encyclopedie en mag geen origineel onderzoek, noch persoonlijke opinies bevatten. Alle meningen moeten aan bod komen in een evenwichtig artikel. Toch is een anonieme bijdrage mogelijk juist omdat het in sommige omstandigheden onmogelijk is om onder een username of pseudoniem te schrijven (wegens politieke omstandigheden, nationale sensuur, ondemocratische regimes, gevaar voor persoonlijke aanvallen).

• Wikipedia-oprichter Jimmy Wales lanceerde in alle stilte het project Wikitribune, dat een nieuwsplatform moet worden, geschreven door journalisten én burgers. Hoe schat u dit nieuwe platform in in vergelijking met Wikipedia?

⇒ Dit project is volledig onafhankelijk van de Wikimedia organisatie en is een persoonlijk initiatief van Jimmy Wales. Jimmy Wales heeft overigens het bestuur over de Wikimedia projecten overgedragen aan de Wikimedia Foundation en heeft dus geen (directe) inspraak meer over hoe Wikimedia verder evolueert. Zoals ieder individu staat het hem vrij om persoonlijke initiatieven te nemen binnen of buiten de organisatie. Net zoals Wikimedia zich nooit persoonlijk bemoeit met personen of persoonlijke bezigheden (tenzij regels zoals belangenvermenging, auteursrechten, privacy, respect, enz. geschonden worden).

• Wikipedia zou vooral ‘mannelijke’ informatie bevatten, vooral geschreven door mannen. Hoe wordt dit euvel gecorrigeerd?

⇒ Er is veel aandacht voor dit diversiteitsprobleem. De meerderheid van Wikipedianen is inderdaad man-blank-jong en hoogopgeleid. Andere culturen en talen komen ook minder aan bod, b.v. Afrika. Maar er is een groeiende interesse en aandacht ook van 50 en 60-plussers die vervroegd met pensioen gaan en die hun kennis willen documenteren. Tevens zijn er steeds meer vrouwen in de culturele sector (musea, kunst, geschiedenis, Wikidata, enz.). Wat alsnog te weinig aan bod komt zijn artikels over vrouwen of vrouwen-onderwerpen. Een ander probleem is dat de grootste ecyclopedie Engelstalig is. Er zijn nog een 5-10 talen met veel artikels; Nederlands staat op de vijfde plaats; toch is het zo dat de diepgang (aantal woorden, lijnen, details) in het Nederlands kleiner is dan in het Engels. De andere andere 280 talen hebben slechts een beperkt aantal lemma's.

• Hoe wordt ervoor gezorgd dat relevante informatie op Wikipedia gescheiden wordt van trivialiteiten?

⇒ Informatie wordt gecheckt en gewogen door alle vrijwilligers en door de moderatoren. Artikels die niet voldoen worden verwijderd. Overigens vind ik dat op de Nederlandstalige Wikipedia te streng wordt geoordeeld; te veel artikels worden ten onrechte verwijderd. Een kort artikel krijgt daardoor niet de kans om te groeien. Begin daarom een nieuw artikel eerst in uw gebruikersruimte. Toch moeten onderwerpen relevant blijven. Er zijn duidelijke relevantie-regels maar het is wel waar dat er bijvoorbeeld regelmatig conflicten zijn tussen Nederland en Vlaanderen over wat encyclopedie-waardig is.

• Wikipedia moet als encyclopedie garant staan voor correcte informatie. Soms is een zekere afstand in tijd daarvoor nodig. Tegelijk is de informatie bij zeer actuele thema’s regelmatig en op korte tijd onderhevig aan aanpassingen. Hoe schippert u tussen de accuraatheid van de encyclopedie en het snelle journalistieke werk?

⇒ Wikipedia is geen verzameling van nieuwsberichten, maar het is waar dat er toch regelmatig heel actuele thema's aan bod komen. Wikipedia artikels hebben meer diepgang en hebben een veel langere houdbaarheidsdatum dan krantenartikels of nieuwsberichten. Zij zijn dan ook breder in de tijd. Bronnen worden vrijgegeven, of zijn ten minste gewenst, wat niet het geval is in de krantenwereld waar bronnen in principe geheim kunnen blijven. In Wikipedia worden artikels voortduren bijgewerkt wat in een krantenartikel door de vorm niet mogelijk is. De volledige historiek van een artikel wordt woord per woord bijgehouden "wie heeft wanneer gewijzigd". Het is niet omdat een artikel frequent wordt gewijzigd dat het slecht is. Het is wel zo dat spam en vandalisme een probleem kunnen vormen. Maar in het algemeen wordt dit binnen de 2 minuten gecorrigeerd.

• Er is sprake van tanend enthousiasme van burgers om zich vrijwillig voor Wikipedia te engageren. Hoe komt dat? Ligt voor de ‘resterende ontbrekende informatie’ nu vooral werk op de plank voor specialisten?

⇒ Dit zou ik niet zo vlug zeggen. Het is niet omdat de gevestigde talen trager groeien dan 10 jaar geleden dat er geen blijvende interesse is. Zelfs de VRT (Iedereen beroemd) schrijft sinds augustus 2017 iedere week een nieuw artikel onder de titel "Pagina niet gevonden". De wekelijkse uitzending van de VRT kan er namelijk voor zorgen dat er meer Wikipedianen komen. En zoals hoger beschreven zijn alle andere talen nog ondervertegenwoordigd.

• Hoe kan Wikipedia, als bron van kennis, zich staande houden in een tijd waarin vooral entertainment gezocht wordt en emoties belangrijker lijken dan rationele kennis (bvb. Facebook)?

⇒ Een Wikipedia-artikel kan je niet liken en is niet emotioneel. De eerste voorwaarde van een Wikipedia artikel is dat het encyclopedish is en dat het dan ook objectief en relevant moet zijn. Het kan nooit persoonlijk kan zijn. Emoties in een artikel zijn dan ook onbestaande (maar er kunnen wel discussies gevoerd worden op de discussie-pagina waar emotie wel kan gevoeld worden). Maar uiteindelijk mondt het dan toch uit op een consensus. Afbeeldingen en media-bestanden kunnen wel informatie toevoegen maar blijven secundair; de encyclopedie blijft hoofdzakelijk tekst-gebonden.