Freedom of panorama/Wetsvoorstel

Deze pagina beschrijft de situatie rond panoramavrijheid in België vóór 15 juli 2016 (in werking treding panoramavrijheid in België), waarover op 16 juni 2016 een wetsvoorstel is aangenomen door het Belgische federale parlement. Tevens geeft deze pagina uitleg over waarom niet-commercieel problematisch is.

Wetsvoorstel panoramavrijheid: waarover gaat het?

Werken die voldoende origineel zijn vallen onder het auteursrecht. Dit is niet minder het geval voor werken in de openbare ruimte: het Atomium bijvoorbeeld is auteursrechtelijk beschermd. Hiervan een foto maken en publiceren (zelfs op sociale netwerken) kan in principe pas wanneer de auteur reeds 70 jaar overleden is. Een foto van jezelf met het Atomium in de achtergrond op Facebook plaatsen mag dus momenteel niet. Ook voor Wikipedia is dit een groot probleem: veel Wikipedia-artikels kunnen momenteel geen foto van het onderwerp zelf tonen (zoals het voorbeeld Atomium).

Vele landen hebben hier een uitzondering in het auteursrecht voor: werken in het openbaar domein mogen vrij gereproduceerd worden. België kent echter deze panoramavrijheid niet.

Momenteel overweegt de parlementaire commissie Bedrijfsleven een wetsvoorstel van Open Vld, CD&V en N-VA om panoramavrijheid in België in te voeren. Hiervoor is er consensus.

Wanneer het werk op geoorloofde wijze openbaar is gemaakt, kan de auteur zich niet verzetten tegen: de reproductie en mededeling aan het publiek van werken van beeldende, grafische en bouwkundige werken, die zijn gemaakt om permanent in openbare plaatsen te worden geplaatst, indien de reproductie gebeurt van het werk zoals het zich aldaar bevindt en wanneer die reproductie geen afbreuk doet aan de normale exploitatie van het werk en geen onredelijke schade wordt berokkend aan de wettige belangen van de auteur;

Leden van PS, sp.a en cdH dienden echter een amendement in dat de auteursrechtenverenigingen eisen: de panoramavrijheid zou enkel gelden voor uitsluitend niet-commercieel gebruik. Het volgende zou worden toegevoegd:

... alsook met uitsluiting van elk direct of indirect commercieel gebruik.

Beperken tot niet-commercieel gebruik?

Auteurs vrezen dat met een volledige panoramavrijheid de werken geëxploiteerd zouden worden terwijl ze er zelf niets aan zouden verdienen. Daarom wordt een oplossing voorgesteld om panoramavrijheid niet toe te laten voor elk direct of indirect commercieel gebruik. Bij commercieel gebruik zou er dus nog auteursrecht op rusten.

Onduidelijk

Zo'n beperking voor elk direct of indirect commercieel gebruik kan ver gaan. De vraag is immers wat er allemaal onder (indirect) commercieel gebruik valt. Als dit ruim wordt geïnterpreteerd kan dit de panoramavrijheid zodanig uithollen dat ze het doel helemaal voorbijschiet. Denk aan de volgende voorbeelden:

Een blogger die advertenties gebruikt om z'n blog draaiende te houden -- commercieel?
Delen op sociale netwerksites - ook commercieel?
Wikipedia -- dit werd door sommige rechtbanken als "van commerciële schaal" beschouwd

Aangezien de wet dit niet definieert zouden er dus heel wat rechtszaken kunnen ontstaan om de grens van al dan niet commercieel gebruik te bepalen.

Overbodig

Trouwens, er is geen verband tussen volledige panoramavrijheid en inkomsten voor architecten. Architecten in het VK, Duitsland en Nederland (landen met panoramavrijheid) verdienen doorgaans meer dan in België en Frankrijk, landen zonder panoramavrijheid. Landen waar panoramavrijheid enkel voor niet-commercieel gebruik geldt bengelen zelfs helemaal achteraan qua gemiddeld inkomen.

Een beperking tot niet-commercieel gebruik zou dus juridische onduidelijkheid met zich meebrengen, mogelijk de panoramavrijheid uithollen en zelfs geen substantiële voordelen voor auteurs betekenen.